شرکت شهر امیدیه در خطر نابودی

شرکت شهر امیدیه در خطر نابودی

This article is written by Dr.Hasan Khademi, a researcher of the Iranian history. He has authored several books on the history of oil cities and local culture

🖋 حسن خادمی

مقدمه. پس از پایان جنگ جهانی دوم، در سال 1326 موقعیت جغرافیایی امیدیه باعث شد که انگلیسی‌ها خط آهنی از ماهشهر به امیدیه احداث کرده و کلیه اجناس مورد نیاز چاه‌‌‌های نفت مناطق نفت خیز را با کشتی از انگلستان به ماهشهر حمل و از آنجا به وسیله ی قطار باری به امیدیه منتقل و در آنجا دپو کنند.

بدین تریب امیدیه که پیش از آن محل زندگی گروهی از عشایر ترک و عرب بود و عمیدیه نامیده می‌شد, تبدیل به یک بارانداز و در واقع به یک بندر خشک شده و به سرعت رشد کرد. از سال 1326 به بعد که راه آهن امیدیه ماهشهر احداث گردید, تعداد هشت کوره آجر پزی نیز در این محل احداث شد تا آجر مورد نیاز برای ساخت منازل کارکنان شرکت نفت را در دو شرکت شهر امیدیه و میانکوه تامین کند.

برای تامین شن و ماسه مورد نیاز ساخت خانه‌‌‌های کارکنان نفت در امیدیه, میانکوه و ماهشهر, سنگ شکنی در منطقه سویره و در کنار رودخانه زهره توسط انگلیسی‌ها احداث گردید.

برای انتقال شن و ماسه از این سنگ شکن, حد فاصل امیدیه و ماهشهر در محلی که 19 مایلی نامیده می‌شود, یک خط آهن فرعی به این سنگ شکن کشیده شد. در طول سال‌‌‌های 1326 تا 1329دو شرکت شهر میانکوه و امیدیه به سرعت ساخته شدند.

پس از ملی شدن صنعت نفت و در دوران کنسرسیوم, بر وسعت شرکت شهر امیدیه افزوده و به مرور زمان, تمامی‌تاسیسات اداری از میدان جعفر(شهرستان فعلی آغاجاری) به امیدیه منتقل گردید.

در دهه 40, با جدا شدن شرکت ملی نفت از شرکت گاز, شرکت شرکت میانکوه به مرکز فعالیت‌‌‌های شرکت گاز و شرکت شهر به مرکز فعالیت‌‌‌های شرکت نفت تبدیل گردید.

در دهه 1350 به دلیل افزایش پرسنل شرکت نفت در امیدیه, برای اسکان کارگران نفت، منازلی در شرق و غرب امیدیه احداث که امروزه به نام پیش ساخته‌ها و بلوکی‌ها شهرت دارند. همچنین منازلی در شرق امیدیه برای اسکان کارمندان مجرد و متاهل طراحی گردید که خانه‌‌‌های چوبی نام گرفتند.

به موازات توسعه شرکت شهر امیدیه و به مروز زمان, در حاشیه این شرکت شهر, مناطق غیر شرکتی نیز شکل گرفتند.

در این میان, پیش از تاسیس شرکت شهر امیدیه,  عمیدیه علیا و عمیدیه سفلی دو مکانی بودند, که در آنجا گروه اندکی از عشایر عرب و ترک محل زندگی می‌کردند. با ورود شرکت نفت, و ایجاد کوره‌‌‌های آجر پزی تعداد زیادی کارگر در این کوره‌ها و همچنین در عملیات خانه سازی منازل شرکتی امیدیه مشغول به کار شدند که محل زندگی آنها چادرهایی بود که در نزدیکی کوره‌ها برپا شده بود. یکی از سرکارگران کوره‌ها به نام علی پردلی که اصالتا بندری بود, در محل عمیده علیا خانه ای برای خود ساخت و به مرور زمان, کارگران زیر دست وی نیز در کنار او شروع به خانه سازی کردند. بدین ترتیب محلی که امروزه آن را با نام علی آباد می‌شناسیم شکل گرفت.

یکی از پیمان کاران شرکت نفت به نام لیاقت, که نیروی انسانی و ماشین‌‌‌های سنگین در اختیار شرکت نفت قرار می‌داد, در محل عمیدیه سفلی, کمپی برای انجام کارهای خود برپا کرد. لیاقت برای اسکان کارگرانی که زیر دست او کار می‌کردند, چادرهایی برای آنها برپا کرد که به مرور زمان این چادرها تبدیل به خانه شدند و بدین تربیت منطقه مسکونی کمپ لیاقت شکل گرفت.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌و شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در سال 1359, موج مهاجران جنگی به شهر امیدیه سرازیر شده و بخش غیر شرکتی آن به سرعت گسترش پیدا کرد. با ورود مهاجران جنگ تحمیلی دو بخش غیر شرکتی علی آباد و کمپ لیاقت به تدریج گسترش یافتند. حضور مهاجران جنگ تحمیلی موجب شد که  یک بخش غیر شرکتی تحت نام شهرک یاسر شکل بگیرد. این شهرک در واقع منازل نیمه ساخته شده شرکت نفت بود که وقوع جنگ تحمیلی باعث توقف ساخت آن گردیده بود.

در سال‌‌‌های اخیر دو روستای دونه و چاه سالم نیز به سرعت رشد کرده و تقریبا به شهر امیدیه متصل شدند. گسترش شهر امیدیه در نهایت منجر به تاسیس شهرستان امیدیه در سال 1375 گردید.

در طی سال‌‌‌های پس از انقلاب چندین ساختمان  بازمانده از تاریخ نفت در شهر امیدیه، با بی مسئولیتی گروهی از مدیران محلی تخریب گردید. درمانگاه شرکت شهر کوچک سربند، دبستان ابن سینا، دبیرستان ساسان، دبیرستان دخترانه پوراندخت، رشن خانه شرکت نفت، بیش از نیمی‌از بیمارستان شرکت نفت در امیدیه و تغییراتی در ساختمان مهمانسرای شرکت نفت که باعث شد تا حدوی به هویت تاریخی این ساختمان آسیب وارد کند.  

در دو سال گذشته، در پی بی مسئولیتی بعضی از مدیران شرکت گاز منطقه یک، تعداد زیادی از خانه‌‌‌های کارگری، غارت و تخریب گردید. اخیرا شرکت  نفت و گاز امیدیه، به بهانه غیر قابل مسکونی بودن خانه‌‌‌های کارگری امیدیه، تصمیم به تخریب این خانه و ساخت خانه‌‌‌های دوطبقه گرفته است. این اقدام به نابودی بافت تاریخی و هویت تاریخی شرکت شهر امیدیه خواهد انجامید.

تصاویر قدیمی‌ از امیدیه و آغاجاری