از سال 1908 تا 192۷ که میدان نفتی هفتکل کشف شد تمامی‌نفت ایران از میدان مسجدسلیمان استخراج می گردید. ازسال 1930 تا 1938 میادین بزرگی چون گچساران، آغاجاری، لالی و نفت سفید کشف شدند. ضمن آنکه کشف نفت در میدان لالی اولین اکتشاف در مخزن بنگستان بود. در سال 1927 شرکت نفت انگلیس و عراق میدان نفتخانه را در عراق کشف کرد که نیمی‌از این میدان در ایران قرار داشت و اکنون به نام میدان نفت شهر خوانده می شود. عملیات زمین شناسی اولیه از ۱۹۲۳ شروع شده بود. با کشف این هفت میدان نفتی، حوزۀ مورد قرارداد شرکت نفت سابق انگلیس و ایران، به یکی از مهم ترین مناطق نفت خیز در جهان بدل شد.
در دوران فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس، کارشناسان این شرکت در نواحی مکران، قشم، بندرعباس، بوشهر، کوه موند، دهلران، زیلویی، اهواز، گچساران، هفتکل و آغاجاری فعالیت های اکتشافی متعددی داشتند.
در دهۀ 1920 برای نخستین بار عملیات گرانی سنجی و مغناطیس سنجی در چارچوب مطالعات اکتشافی صورت گرفت و در سال 1928 برای نخستین بار عملیات لرزه نگاری اکتشافی در ناحیۀ مسجدسلیمان اجرا شد و سرانجام کنراد و مارسل شلمبرژه در چاه اکتشافی لالی-1 اولین نمودار الکتریکی را در سال 1938 ثبت کردند. (اکتشاف وتولید شماره 93)
در سال 1951 با ملی شدن صنعت نفت ایران، شرکت نفت انگلیس و ایران، خلع ید و شرکت ملی نفت ایران تأسیس شد. در 1954 با انعقاد قرارداد با کنسرسیومی‌متشکل از چند شرکت بزرگ نفتی، عملیات اکتشافی گسترده ای در دو دهۀ 1960 و1970 در حوضۀ رسوبی زاگرس آغاز شد. در این دوره تعداد میادین نفتی کشف شدۀ حوضۀ رسوبی زاگرس به بیش از 50میدان رسید که ازجمله می توان به میادین اهواز، مارون، کرنج، پارسی، منصوری، کوپال، آب تیمور، لب سفید و مخزن بنگستان میدان آغاجاری اشاره کرد.
در طول ۴۰ سال پس از انقلاب اسلامی، در مجموع ۷۳ میدان نفت و گازکشف شده است، همچنین ۳۶ لایه جدید در میدانهای کشف‌شده پیشین شناسایی شده و با حفر چاه‌های جدید حجم هشت لایه مخزنی نیز در این مدت افزایش یافته است
از مجموع ذخایر نفتی کشف شده، ۴۵ درصد توسعه نیافته است که این مقدار در بخش گاز به ۷۷ درصد می‌رسد. همچنین این آمار، اطمینان خاطر و حق انتخاب کافی برای صنعت نفت و کشور در زمینه توسعه میدانهای نفتی و گازی ایجاد می‌کند.
در مهر سال 1396 مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران گفت: 184 میدان مشتمل بر 390 مخزن در کشور وجود دارد که از این تعداد، 171 مخزن توسعه یافته یا در حال توسعه است و 209 مخزن هم توسعه نیافته است. متوسط ضریب بازیافت مایعات و میعانات گازی 51 درصد و متوسط ضریب بازیافت گاز نزدیک به 70 درصد است. عمده ذخایر نفت درجای ایران بالغ بر 300 میلیارد بشکه در سازند آسماری قرار دارد که در این میان، حدود 50 میلیارد بشکه از ذخایر قابل برداشت میدان باقی مانده است. در سال 1395 تعداد میادین فعال نفتی 74 میدان بود.
همچنین مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت به گروه بنگستان اشاره کرد و گفت: عمده مشکل ما در اینجاست که با وجود 280 میلیارد بشکه نفت درجا، ضریب بازیافت نفت در آن کمتر از 15 درصد است و 33 میلیارد بشکه از ذخایر قابل برداشت این میدان باقی مانده؛ انتظار داریم با استفاده از روش‌‌‌های ازدیاد برداشت ضریب بازیافت افزایش یابد. به گفته زبیدی، ذخیره نفت درجای سازند خامی‌نیز بالغ بر 126.5 میلیارد بشکه و ضریب بازیافت 17.15 درصد است.
منابع نفتی خشکی و دریایی
مناطق نفتخیز جنوب بزرگترین تولیدکننده نفت ایران می‌باشد. پس از حفر اولین چاه نفتی خاورمیانه در مسجدسلیمان در سال 1287 هجری شمسی تاکنون، این شرکت کانون تحول و توسعه فن‌آوری‌های جدید به‌منظور استخراج و تولید نفت و گاز بوده است که راهبری بیش از50 مخزن هیدروکربوری بزرگ و کوچک را در گستره‌ای افزون بر 400 هزار کیلومتر مربع در استان خوزستان و بخش‌هایی از استان فارس، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر را بر عهده داشته است.
بیشتر میادین فعال در حوزه عملیاتی مناطق نفتخیز جنوب، هر کدام دارای 3 گروه مخزن هیدروکربوری هستند که عبارتند از مخزن آسماری نزدیک به سطح زمین که از منابع عظیم نفتی برخوردار است، پس‌از آن گروه بنگستان (شامل مخازن ایلام و سروک) با عمقی پایین‌تر و آخرین و عمیق‌ترین لایه، مخزن خامی‌است که دارای فشار بسیار بالا می‌باشد که تاکنون به علت عمق زیاد و خصوصیات مخزنی توسعه نیافته است.
متخصصان شرکت نفت خزر از سال ۱۳۷۷ با انجام مطالعات وسیع ژئوفیزیکی، زمین‌شناسی و مهندسی نفت به نتایج مثبتی به لحاظ وجود منابع غنی هیدروکربور در بخش جنوبی آب‌های عمیق دریای خزر پی بردند. بر اساس مطالعات انجام شده، ۴۶ ساختار کوچک و بزرگ نفتی که در اعماق بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ متر با ذخایر بالغ بر ۴۸ میلیارد بشکه نفت و گاز شناسایی شده است. ( شانا 292629) برخی کارشناسان حجم نفت قابل استحصال از میدانهای نفتی دریای مازندران را 500 میلیون بشکه نفت ارزیابی کردند. ( دنیای اقتصاد. خبر ۳۴۹۹۰۳۰ )
در سال 1395 مدیر شرکت نفت فلات قاره اعلام کرد: از مجموع ذخایر قابل برداشت نفت کشور در خلیج فارس حدود هفت میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه نفت برداشت شده است، اظهار داشت: از این میزان حدود هشت میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه دیگر نفت خام از میادین موجود قابل برداشت خواهد بود.
در سال 1399 مدیر امور فنی شرکت نفت فلات قاره ایران علی خواجوی اعلام کرد: پس از مطالعات انجام شده در ۴ میدان بهرگان سر، هندیجان، نوروز و ابوذر که همگی در آب‌های خلیج فارس قرار دارند، بیش از ۷۴۰ میلیون بشکه نفت به ذخایر نفت کشور اضافه شد که 217 میلیون بشکه نفت از ان قابل استحصال است.
بنابرکزارشات اشاره شده حجم قابل استحصال نفت از میدانهای نفتی دریای خلیج فارس برای شرکت ملی نفت ایران بیش از هشت میلیارد و چهارصد میلیون بشکه نفت خواهد بود.
در ابان سال 1398 کشف یک میدان نفتی جدید در استان خوزستان، رتبه ایران را در فهرست کشورها بر پایه ذخایر نفتی اثبات شده، ارتقا داد. براساس آمار منتشر شده از وضعیت ذخایر درجای نفت خام در سال ۲۰۱۸، ونزوئلا با ۳/ ۳۰۳ میلیارد بشکه ذخایر درجای نفت خام، ۵/ ۱۷ درصد از کل منابع نفتی دنیا را در اختیار داشت که بیشترین سهم در میان تمام کشورهای نفتخیز به شمار می‌رفت.
عربستان سعودی با داشتن ۷/ ۲۹۷ میلیارد بشکه ذخایر نفت خام اثبات شده که ۲/ ۱۷ درصد از کل ذخایر نفت خام دنیا را تشکیل می‌داد، رتبه دوم را به خود اختصاص داده بود. ایران تا پیش از کشف میدان نفتی جدید در خوزستان، ۶/ ۱۵۵ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفت خام را در اختیار داشت که برابر با ۹ درصد از کل این ذخایر در سراسر دنیا بود. اما در سال 1398 با افزوده شدن ۵۳ میلیارد بشکه دیگر به این ذخایر اثبات شده، مجموع آن به ۶/ ۲۰۸ میلیارد بشکه و سهم ایران به حدود ۱۲درصد رسید.
به این ترتیب کانادا با ۸/ ۱۶۷ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفت خام، یک رتبه نزول پیدا کرده و پس از ایران در جایگاه چهارم بزرگترین کشورهای دارای ذخایر نفت خام قرار می‌گیرد. در اماررسمی‌سایت اوپک نیز ذخایر نفتی ایران 208 میلیارد و ششصد میلیون بشکه درج شده است.
منابع
http://ekteshaf.nioc.ir/article-1-202-fa.html
فروزنده، مسعود؛ تاریخ صنعت نفت ایران؛ روابط عمومی‌وزارت نفت.
https://www.shana.ir/news/279003
https://www.mop.ir/portal/home
افزودن دیدگاه